Miesiąc: czerwiec 2023

Kończy się miesiąc, wyzwanie dobiega końca. Czas na podsumowania, częściowo już dokonane. Jakie mam wnioski?

Nie trzeba mieszkać na wsi, żeby żyć jak chłop. Sporą część miesiąca spędziłem w mieście. Nadal tam pracuję, formalnie 5 dni w tygodniu (są oczywiście urlopy, więc w praktyce mniej), prowadzę działalność gospodarczą. Z racji pory roku i braku zwierząt, tylko część produktów pochodziła z mojej własnej działki (owoce, część warzyw). Mleko, ziemniaki, słoninę, składniki na chleb i kluski, dokupowałem. Ten wniosek stanowi istotne wsparcie dla wszystkich stopniowo uciekających z systemu. Nawet w dużym mieście, da się jeść jak popańszczyźniany chłop.

Jest tanio. Nawet kupując większość produktów, żyjemy taniej niż większość współczesnych. Dlaczego? W przeliczeniu na kg/kcal taka dieta jest najtańsza. Kilogram ziemniaków kosztuje 2 zł za 730 kcal. Kilogram mąki 4,5 zł za 3640 kcal, chleba domowego 3 zł za 2600 kcal, mleka 3,5 zł za 650 kcal, smalec (własny) 9 zł za 9000 kcal, a mięso wieprzowe 15 zł za 2700 kcal. Wynik łatwo sobie porównać. Chleb jest 5 razy tańszy w przeliczeniu kcal/1 zł. Oczywiście, brak mięsa w dłuższym czasie (bo już nie tłuszczu zwierzęcego) może się odbić na zdrowiu. Czy zastąpi go białko roślinne (ze strączkowych) – nie wiem. Miesiąc takiej diety kosztował mnie 182 zł, a i tak żyję lepiej niż chłopi w czasie Wielkiego Kryzysu.

Mało czasu poświęcamy na gotowanie. Ponieważ rolnicy 150 lat temu przeznaczali mnóstwo czasu na pracę na roli, nie mieli czasu gotować (a w zasadzie nie miały, bo panowie do kuchni nie wchodzili). Zsiadłe mleko robi się samo. Chleb piecze maszyna (nakład pracy minimalny), wtedy potrzebny był człowiek, ale pieczono raz na kilka dni. Zagnieść kluski to moment. Inaczej było z barszczem, ale szybko zastąpiłem go mlekiem. Ziemniaki obrać i ugotować – 10 minut roboty. Odsmażyć – jeszcze mniej. Prostota pozwala nam odzyskać sporo czasu i być w kontrze do dzisiejszego trendu.

Większość możemy wyprodukować sami. Gdybym się uparł i kupił kozę i 2 kury, większość dań wyprodukuję sam z własnych produktów. Kupowałbym tylko przyprawy i słoninę na smalec. Groszowe kwoty w skali miesiąca. Bez zwierząt – kupiłbym smalec, jajka, mleko. Koszt 1kg słoniny, 5 jajek i 10 litrów mleka, trochę soli – 50-60 zł.

To najłatwiejszy aspekt prostego życia. Jeśli chcielibyśmy wrócić do prostoty, to akurat w obszarze jedzenia powrót wydaje się najłatwiejszy. Zamiana samochodu na konika, żarówki LED na lampę naftową, wodociągu i prysznica na kołowrót studni i miskę, wreszcie kortykosteroidów na ziółka (mój przypadek), wydaje się zdecydowanie trudniejsze. Do dobrego człowiek przyzwyczaja się szybciej. Moje dziecko nie musi chodzić na pastwisko co rano i wracać wieczorem (nawet psa wyprowadzamy na zmianę). Nawet postanawiając żyć tanio – mamy znacznie lepiej niż chłop sprzed 150 lat.

Już zapowiedź RMF FM, że odbędzie się „debata liberałów” wzbudziła mój śmiech. Mentzen nie jest żadnym liberałem, lecz prawicowym populistą, a Petru to korporacjonista. Dlaczego? Klasyczni liberałowie koncentrują się na wartościach takich jak wolny rynek, własność prywatna i prawa obywatelskie. W przypadku doktora z Torunia nie ma mowy o tych ostatnich, jest wyłącznie XIX-wieczny kapitalizm darwinistyczny. Petru szanuje własność prywatną, dopóki należy do korporacji.

Jak można się domyśleć, nie było mowy o żadnej debacie, tylko o pyskówce politycznej. Da się z niej jednak wyłowić pewne znamienne poglądy, które otwierają oczy na nie-liberalizm Mentzena w kwestiach gospodarczych, albo są zupełnymi herezjami. Oto przykłady.

Obecny poziom deficytu i zadłużenia państwa jest bezpieczny.

Podobno to temat jego doktoratu, ale większej bzdury dawno nie słyszałem.

Po pierwsze, jak tłumaczy nam pan Banaś z NIK, oficjalny deficyt to kropla w morzu faktycznego zadłużenia – przeniesionego poza budżet (słynny fundusz COVID-owy). Więc mówiąc o zadłużeniu i deficycie trzeba pamiętać o czym mówimy. Dane z ustawy budżetowej są niewiarygodne. Gdyby dodać te pozabudżetowe, przekraczamy limity konstytucyjne. I nie, to nie jest bezpieczne.

Po drugie, w dobie wysokich stóp procentowych, dług państwowy oznacza gigantyczne koszty jego obsługi. Dane szacunkowe Ministerstwa Finansów (z pewnością zaniżone) mówią o 66 mld rocznie. Jeszcze rok temu były to 33 mld, a dwa lata temu 26 mld. Dalej mówimy o bezpieczeństwie? Minister Błaszczak pożyczył w Korei kolejne 76 mld (obsługa przy 6% odsetek, to kolejne kilka miliardów zł). Gdyby nie rozdawnictwo i marnotrawstwo (500+, wille plus, Fundusz Sprawiedliwości, bezsensowne tarcze) kupowalibyśmy tę broń za gotówkę. Śniegowa kula dopiero się rozkręca. I nie wiadomo czy nie zaprowadzi nas do Grecji, Wenezueli czy Argentyny.

Należy zlikwidować ZUS.

To hasło typowo populistyczne. Nie jest problemem sama instytucja, lecz kształt systemu emerytalnego. Pomimo odciągania na emeryturę 20% pensji (pracodawca + pracownik), pieniędzy nie ma, wydaje się je na wypłatę obecnym emerytom, są tylko zapisy na koncie. I tu widzę zagrożenie, a nie w samym fakcie powszechności systemu.

Inną kwestią pozostają składki, bo ZUS to nie tylko emerytura. Płacenie rentowej przez emeryta uważam za wyciąganie kasy, podobnie jak wysokość tej składki. Rentę dostają alkoholicy, a ludzie faktycznie chorzy – już nie, bo cudownie ozdrowi ich lekarz orzecznik. Sprawy w sądzie ciągną się latami. Właśnie jeden z moich klientów wywalczył rentę za rok 2016.

W przypadku emerytur powstaje pytanie czy składka powinna być równa, czy proporcjonalna do dochodu. Podobnie jak emerytura. Za chwilę 60% ludzi dostanie emeryturę minimalną za którą nie sposób wyżyć, mimo że przez lata płacili ok. 1000 zł składek emerytalnych i lat pracy mieli także dobrze powyżej 30. Wszyscy przedsiębiorcy znajdą się w takiej sytuacji.

Należy zlikwidować składki ZUS od pracujących emerytów.

Takie zdanie, utwierdza mnie w przekonaniu, że można mieć doktorat z ekonomii i pozostać zwyczajnie ślepym na zasady rynku.

Nie znosi on próżni i przenosi kasę w najbardziej optymalne miejsce. Kiedy zlikwidowano składki i podatki dla uczących się do 26 r.ż., firmy zaczęły zatrudniać młodzież. Gdy zlikwiduje się je dla emerytów, opłaci się trzymać emerytów. W naszym kraju, gdzie o 25-latkach mówi się „roszczeniowi” „dające w szyję” itp. zapewni to dalsze starzenie się społeczeństwa. Młodzi (już po studiach, więc składki pełne) wyjadą, bo nie chcą utrzymywać znacznie większej rzeszy emerytów. W efekcie straci i państwo i emeryci (ich świadczenia finansują pracujący). Doktor ekonomii tego nie rozumie?

Zupełnie inną kwestią pozostają składki rentowe, bo tych na emeryturze nie potrzeba i są zwyczajnym łupieniem społeczeństwa, podobnie jak tzw. zdrowotne, płacone po kilka razy i od sprzedanego w firmie samochodu. Z tym trzeba walczyć.

Gwoli sprawiedliwości. Petru też błysnął, pomysłami w stylu powszechnego wieku emerytalnego 62 lata. Obaj panowie chcą geograficznie różnicować wysokość płacy minimalnej, co spowoduje …. dalsze wyludnianie okolic granicy z Rosją, Białorusią, Ukrainą i Niemcami (lubuskie). Dla mnie to głupie i niebezpieczne. Dogmatyczne pompowanie wielkich ośrodków skończy się problemami, takimi jak powstanie megalopolis warszawskiej. Pomijam już fakt, czy ustalając minimalną, mówimy o regionie czy mieście. Bo w takim mazowieckim, znajdziemy bogatą Warszawę z przyległościami i biedny Łuków czy Szydłowiec. Ustalenie dla nich równej stawki nie ma sensu, a „powiatowa płaca minimalna” doprowadzi do ogromnego skomplikowania systemu oraz błędów zawyżania wskaźnika w wyludnionych powiatach, zdominowanych przez jeden zakład np. Puławy (ZAP) i Łęczna (Bogdanka), miałyby ją wyższą niż Lublin – stolica województwa.

Proste jedzenie ma swoje zalety. Po pierwsze nie muszę zastanawiać się co przygotować, skoro wybieram z 2-3 opcji (ziemniaki z omastą, kluski na mleku, barszcz) problem z gotowaniem ograniczyłem do minimum.

Drugi istotny plus – ceny. Moje tygodniowe menu to 3-3,5 lita zwykłego mleka, 2 litry zsiadłego, 2-3 chleby,

Lipiec w tym roku może być szczególnym miesiącem. Rzucenie „pierwszej” pracy, zostawienie sobie tylko firmy i „drugiej” pracę – 2 dni w tygodniu. Ponieważ zgromadziłem sporo urlopu już lipiec może być pierwszym miesiącem na wsi (pracodawca nie chce wypłacać ekwiwalentu). Na bieżąco planuję notować, jakie mam potrzeby finansowe i jak mija mi czas. Nic nie jest wieczne, a program „Czyste powietrze” kusi. Stąd obliczenia zakładają także, co by się stało gdybyśmy z żoną całkiem rzucili etaty. Do tego odnosi się pytanie w tytule – Co jeżeli stracimy pracę?

Problem 1. Utrata pewnego, comiesięcznego dochodu. Trzy etaty, nawet słabo/przeciętnie płatne dają ponadprzeciętne zabezpieczenie. Razem mamy ponad 3 średnie krajowe czyli ok. 15 tys. zł/miesięcznie, a bez mojej, rzucanej właśnie roboty 9 tys. zł (netto). Całkiem bez pracy musimy sobie ten ubytek wyrównać, przynajmniej do poziomu wydatków.

Problem 2. Co zrobić z czasem? Siadać przed TV? Poświęcić się zarabianiu? Podróżować? Czy … zamieszkać na wsi?

Problem 3. Czy warto utrzymywać dotychczasowy styl życia i czy będzie to możliwe?

Rozwiązanie pierwszego problemu tkwi w rezerwach. Z dwoma pensjami poradzimy sobie swobodnie nawet w mieście (przecież dg też coś zarobi). Z jedną (moją) też, choć wymagać to może kombinowania. A całkiem bez poborów, chyba tylko na wsi. Uwolnimy wtedy nasz dotychczasowy dom, uzyskując dochód z najmu w wysokości jednej pensji. Do tego, mieszkanie w górach zamienimy na podobne w Gdańsku, wynajmiemy. Działka w górach pójdzie w dzierżawę. Tym sposobem uzyskamy w sumie ok. 9 tys. zł tj. równowartość dwóch średnich pensji.

Jednocześnie koszty znacząco spadną. Na wsi kształtują się następująco.

Opłaty. Prąd – 22 zł miesięcznego abonamentu. Bieżąca produkcja będzie zużyta, a jeśli nie 80% wraca potem z sieci. Oszczędzając, damy radę (2400 KWh/rok). Woda – 40 zł. Ścieki – przydomowa oczyszczalnia wymagać może wyciągnięcia „gęstego” raz w roku – 15 zł/miesiąc. Gaz – pójdzie z butli – wynik 30 zł/miesiąc. Ogrzewanie – własne drewno z własnego pieca, może trzeba będzie dokupić brykietu – 100 zł. Śmieci – 84 zł oraz internet 85 zł, kosztują podobnie jak w mieście. Na koniec jeszcze telefony komórkowe 80 zł i podatek 80 zł. W sumie – 536 zł.

Transport. Nawet mieszkając na wsi, przez połowę roku (180 dni) musimy być w mieście, uwarunkowani szkołą najmłodszego syna. W takim położeniu potrzebne nam auto. Minimum jedno np. Fiat 500c. Przebieg ok. 65 km dziennie, pomnożony przez 180 dni da ok. 12.000 km czyli:

• 340 zł ubezpieczenia OC,
• 400 zł na przeglądy (OT zrobię sam, gazowy obowiązkowy i państwowy),
• 1000 zł na naprawy (wolę przeszacować),
• 2800 zł paliwo,
• razem rocznie: 4540 zł (miesięcznie 378 zł).

Gdybyśmy chcieli drugie auto (zimowo-zapasowe), potrzebujemy ok. 150 zł/miesiąc na jego utrzymanie, spali też więcej, więc dwa kosztować nas będą 650 zł (bez utraty wartości).

Na początku tego roku przeczytałem kapitalną książkę „Pamiętnik włościanina” Jana Słomki. Opowiada on o życiu na polskiej (galicyjskiej) wsi pomiędzy uwłaszczeniem (czyli rokiem 1848) a dwudziestoleciem międzywojennym. Jednym z aspektów, który udało mi się wyłowić, było odniesienie do warunków żywienia na wsi na przełomie XIX i XX wieku. Przeczytałem też parę rozdziałów z innych książek wspomnieniowych. Spróbuję to powtórzyć, z analizą, ile kosztuje taki tryb życia. Przez cały czerwiec planuję jeść prawie dokładnie to co popańszczyźniany chłop. Oto menu .

Śniadanie. Barszcz z chlebem razowym (ew. kluski na mleku) i ziemniaki ze skwarkami jedzone jako dwa śniadaniowe dania. W mniej pracowite dni poprzestanę na jednym.

Podśniadek. Dostawali go tylko pracujący od czerwca do września. Pracujący, czyli ja. Kieliszek wódki (w pracy, pominę – widzę minę moich współpracowników, jak w pomieszczeniu socjalnym nalewam sobie pięćdziesiątkę), kromka chleba (odpowiednik naszych 2-3 kromek) słonina lub masło, ser lub twaróg. W praktyce, kanapki.

Obiad. Kapusta z kaszą jako pierwsze ew. kasza z mlekiem. Drugie kluski/paluchy żytnie z mlekiem lub maszczone, lub pierogi z serem. W mojej wersji – kluski ze skwarkami + kasza jaglana z mlekiem.

Podwieczorek. Jak podśniadek.

Kolacja. Jak śniadanie.

Widzicie, niezbyt skomplikowane dania. W sam raz, żeby zrobić na szybko. Nie potrzebuję też specjalnie obszernej spiżarni.Mąka na chleb, kluski, pierogi. Ziemniaki. Ser (do chleba i pierogów), kapusta, omasta (u mnie smalczyk), kasze, słonina.

Trochę przeszkadzać może monotonia, zobaczymy. Na pewno jednak wyjdzie prosto.